VALENTINA MADANI/ Në Hungari, pavarësisht përpjekjeve për të qenë ajo çka dëshironte, asgjë nuk ia paracaktoi që të martohej me një mbret. E megjithatë një fotografi ia ndryshoi jetën përgjithmonë.
Në një ballo ku u gjend pranë kompozitorit Franz Leharit, për Geraldina Apponyin ishte momenti më kyç i jetës së saj. Nga një vajzë e një konti të varfër hungarez, por e njohur si “Trëndafili i Bardhë i Hungarisë”, ajo u ngrit në statusin mbretëror si Princesha Geraldinë e Shqipërisë. Muzeu Historik Kombëtar përkujtoi në ditën e saj të lindjes, mbretëreshën Geraldina (6 gusht 1915- 22 tetor 2002). Ajo vinte prej një familjeje shumë të njohur hungareze, origjina e së cilës datonte e dokumentuar qysh nga periudha e Mesjetës, kur Hungaria u pushtua nga arpadët, në vitin 894, dhe kjo familje ishte pjesëmarrëse në krijimin e monarkisë hungareze, nën dinastinë arpadiane.
E mbetur jetime qysh në moshë të vogël, nën përkujdesjen e gjyshërve Aponny, konteshë Geraldina u dërgua në një shkollë angleze në Menton të Francës. Më pas, e dërguan në kolegjin “Sacred Heart” të Pressbaum, afër Vjenës, në Austri, ku mbaroi Fakultetin e Shkencave Shoqërore dhe Financiare. Konteshë Geraldina iu përkushtua me gjithë shpirt skenografisë, sociologjisë, historisë, letërsisë, etj. Gjatë periudhës së shkurtër të qëndrimit në Shqipëri, Geraldina iu përkushtua shtresave në nevojë. Kontribuoi për ngritjen dhe funksionimin e institucioneve në shërbim të shtresave në nevojë, si spitalet, azilet dhe jetimoret. Ajo punoi edhe për promovimin dhe jetësimin e të drejtave të grave, si dhe për mundësinë e emancipimit të tyre. Ajo jetoi dhe u edukua, siç kërkonte tradita, deri në vitin 1937 kur u prezantua si nusja e ardhshme e Mbretit Zog.
JETA E KONTESHËS
Kontesha nga Hungaria, lindi në Budapest më 6 gusht 1915, në vitet kur kishte nisur “perëndimi” i Perandorisë Austro-Hungareze. Familja e saj u vendos atëherë në Zvicër dhe më pas në Menton në vitin 1924, me vdekjen e babait të saj. E rimartuar me një oficer francez, nëna e saj e dërgoi atë për të përfunduar arsimin e saj në një shkollë me konvikt në Austri. Pas Luftës së Parë Botërore, ajo ishte disi e modernizuar nga babai i Geraldinës, i cili kishte vënë në shitje pallatin e familjes në Budapest dhe prona të tjera në Paris dhe Vjenë, për të lehtësuar barrën e rëndë të borxhit të familjes.
Ajo u vendos në një pyll të madh e të zbrazur që siguroi një sfond operistik për vitet formuese rinore të Geraldinës. Në kthimin e saj në Budapest, Geraldina shet suvenire në dyqanin e Muzeut Kombëtar. Ajo u rrit si një vajzë e re inteligjente, dhe filloi punë si bibliotekare në Muzeun Kombëtar dhe zhvilloi një interes mbi Egjiptologjinë. Ajo, gjithashtu merrte, pjesë në ballo dhe ishte në një nga ato ballo, ku ajo u gjend pranë kompozitorit Franz Lehari, në një fotografi që do të ndryshonte jetën e saj. Gjatë ballos ku vajza e re ishte ftuar në vitin 1938, bukuria e saj bëri një përshtypje të madhe. E publikuar nga një revistë, fotografia e saj, e marrë gjatë mbrëmjes, tërhoqi vëmendjen e motrave të Zogut I, mbretit të vetëshpallur të Shqipërisë që nga viti 1928. Fotografia u pa nga Ahmet Zogu, një udhëheqës i fiseve veriore të Shqipërisë nga rajoni i lumit Mat, i cili tashmë ishte bërë mbret në vitin 1928. Zogu kishte kaluar kohë të bukura në Vjenë gjatë rinisë së tij dhe ishte në proces të zgjedhjes së një nuseje atje.
Geraldina u ftua për të vizituar Tiranën për shkak të atij imazhi, dhe shkoi në dhjetor të vitit 1934, e shoqëruar nga një mikeshë e familjes, Baronesha Ruling. Beqar i besimit mysliman, monarku, i cili në moshën 43 vjeçare ndihej i dëshpëruar pasi donte të linte një trashëgimtar, e ftoi Geraldinn për të zbuluar vendin e tij. Edhe pse i ndanin njëzet vite nga njëri-tjetri, dashuria me shikim të parë ishte e menjëhershme. Prezantimi i tyre u zhvillua në një atmosferë disi stresuese, në shoqërimin e valseve Leber dhe muzikës popullore shqiptare. Fejesa u njoftua vitin e ardhshëm dhe dasma u zhvillua në prill të vitit 1938 me të dërguarin e Musolinit, Kontin Ciano, si dëshmitar.
PËRKUSHTIMI
Mbretëresha Geraldinë nuk është e famshme vetëm për bukurinë. Ajo pati një përkushtim të pashembullt ndaj Shqipërisë, ku zgjodhi të kalonte edhe vitet e fundit të jetës së saj. Në një letër, që i ka dërguar mbretëreshës Geraldinë më 12 mars 2002, shkrimtari Ismail Kadare, shkruan: “Konteshë e re, e ardhur nga qendra e Europës, për t’u bërë Mbretëreshë e shqiptarëve, ju treguat për ta një përkushtim e devocion mallëngjyes, që e kanë shembullin e rrallë në këtë shekull.
Zonjë e lartë, vendimi juaj për t’u kthyer e për të jetuar në Shqipëri, ka qenë për mua, dhe kam bindjen se do të jetë për shumicën e shqiptarëve një lajm i gëzuar dhe jashtëzakonisht prekës. Ju po ktheheni në vendin që fati e solli të bëhet atdheu i juaj, ndonëse ky vend ju ka sjellë shumë më tepër brenga sesa gëzime. Me këtë akt të lartë, ju na jepni një mesazh të gjithëve, mesazhin fisnik se: Atdheu mund të jetë i dashur edhe kur është i varfër dhe i vështirë”. Kontesha fitoi menjëherë zemrën e Mbretit e të Shqiptarëve me të cilin një vit më vonë do të martohej dhe prej atij momenti deri në vdekjen e saj ajo u quajt Mbretëresha Geraldinë, Mbretëresha e shqiptarëve. Qëndrimi i saj i shkurtër në Shqipëri nuk e ndaloi të merrej me filantropi dhe në ndihmë të të pamundurve, forcimin e vlerave familjare dhe morale. Ajo gëzoi një periudhë të zhytur në botën shqiptare, veçanërisht në jetën e grave të vendlindjes së mbretit në Mat, ku shkruante se madhësia e pyjeve malore i bënte ato të Zvicrës të dukeshin të vegjël.
U largua nga Shqipëria në vitin 1939 si Mbretëreshë duke kaluar peripeci pa fund në jetën e saj. Pas përfundimit të luftës dhe fitores së komunistëve të Enver Hoxhës, vazhdoi i njëjti model peripatetik i jetës, me periudha në Egjipt, si pjesë e oborrit të Mbretit Faruk. Atje ajo krijoi një miqësi të ngushtë me Mbretëreshën Giovanna të Italisë. Familja u transferua në Kanë pas rënies së monarkisë në Egjipt, dhe pastaj në Paris në janar 1961. Në këtë kohë, Zogu po vuante nga një sëmundje përfundimtare, dhe ai vdiq në muajin prill. Kjo humbje mund të kishte zvogëluar rolin e Geraldinës në atë të një vejushe të errët, por në kulturën shqiptare ajo kishte absorbuar tjetër qëndrim dhe u bë kujdestare e traditës monarkiste dhe një figurë e fortë në emër të djalit të saj, Princit Leka, i cili u shenjtërua Mbreti i Shqiptarëve në një dhomë në Hotel Bristol në Paris më 5 prill të viti 1961.
Pas shumë uljesh dhe ngritjesh, Geraldina u kthye për të jetuar muajt e fundit të jetës së saj si një besnike shqiptare në tokën e vendit të saj të adoptuar, që ajo e kishte lënë në kaos aq shumë vite më parë. Geraldina ka qëndruar pranë Mbretit deri sa ai vdiq, për ta vazhduar ajo mbajtjen “ndezur” të oxhakut të familjes mbretërore shqiptare deri sa mbylli sytë në Tiranë, në vitin 2002, në moshën 87 vjeçare. Ajo u bë mbretëreshë e shqiptarëve dhe deri në fund ndau fatin me të shoqin, në ditë të mira e të vështira. Pas vdekjes së mbretit Zog, Geraldina preferoi të njihej si Nëna Mbretëreshë. Në qershor 2002, ajo u kthye nga Afrika e Jugut për të jetuar në Shqipëri, ku edhe vdiq më 22 tetor 2002.
Gazeta Panorama
