Duket se ka një farë konfuzioni se ku janë bisedimet ruso-ukrainase për armëpushim. Le të analizojmë detajet.
Disa thonë se presidenti rus Vladimir Putin thjesht po përpiqet për të dobësuar mbështetjen e presidentit amerikan Donald Trump për Kievin dhe në fakt nuk dëshiron aspak paqe.
Të tjerë thonë se Putin ra dakord për marrëveshjen 30-ditore të armëpushimit të propozuar nga Shtëpia e Bardhë, por që atëherë e ka injoruar atë, duke vazhduar të synojë asetet energjetike të Ukrainës, si dhe zonat urbane si sulmet e javës së kaluar në Sumy dhe Dnipro ku dhjetëra civilë u plagosën ose u vranë.
Por realiteti është shumë më i thjeshtë.
Trump ka bërë marrëveshjen e tij me Putinin dhe një marrëveshje jashtëzakonisht të butë. Shtëpia e Bardhë hoqi dorë nga dy prej pikave të mëdha të negociatave – anëtarësimi i Ukrainës në NATO është përfundimisht jashtë tavolinës dhe Ukraina do të duhet të pranojë territoret e pushtuara nga Rusia – edhe përpara se bisedimet të nisnin në Riad më 18 shkurt.
Putini i mori këto dhurata, por kur filloi tregtia me kuaj, më 25 mars, ai doli me një listë të gjatë kushtesh specifike – kërkesa që Trump gjithashtu i ka zbatuar pothuajse në mënyrë universale.
Në orët e fundit, Putini njoftoi një armëpushim të përkohshëm me rastin e Pashkëve. Ndërsa Kremlini nuk është i gatshëm për armëpushimin 1 mujor duke ndalur sulmet, me njoftimin e fundit, Putini shpreson të ushtrojë presion mbi Brukselin duke luajtur me dëshirën e Shtëpisë së Bardhë për të parë përfundimin e konfliktit me një gjest kompromisi të kufizuar.
Lëvizja do të ndikojë pozitivisht edhe në Rusi, pasi për besimtarët ortodoksë, Pashka është festa më e rëndësishme në kalendarin e krishterë.
Ky moment është gjithçka ose asgjë për Putinin. Ishte gjithmonë e qartë se ekipi i Shtëpisë së Bardhë favorizon Rusinë edhe para se të fillonin bisedimet. Putini duhet të shfrytëzojë sa më shumë këtë moment, ndërsa Trump është i gatshëm të flasë. Ai nuk do të ketë kurrë një mundësi më të mirë se kjo për të rivendosur marrëdhëniet e Rusisë me SHBA-në. Kur Trump të largohet përfundimisht nga detyra, është e garantuar se politika “normale” do të rifillojë dhe SHBA-të do të bëhen sërish armiqësore ndaj Rusisë.
Putini duhet të arrijë dy gjëra: ai duhet të heqë sanksionet dhe të marrë njohjen ndërkombëtare të sovranitetit të Rusisë mbi territoret e okupuara të Ukrainës.
Nëse sanksionet nuk hiqen ose lehtësohen, ato ndoshta do të qëndrojnë në fuqi për dekada ose më gjatë. Nëse sovraniteti i Rusisë mbi pesë rajonet që ajo aktualisht kontrollon, atëherë ekziston mundësia që lufta të shpërthejë përsëri me një administratë post-Trump që riarmatos Ukrainën, e cila do të riarmatoset në ndërkohë me ndihmën evropiane.
Konfuzion i marrëveshjes së armëpushimit
Kushtet e Putinit për marrëveshjet që ai ka arritur janë çelësi për të kuptuar pozicionin e Kremlinit. Në marrëveshjen e re të grurit më 25 mars, Kremlini ra dakord të garantonte sigurinë detare vetëm nëse plotësoheshin kushtet.
Leximi i Shtëpisë së Bardhë pas përfundimit të atyre bisedimeve ishte i paqartë, por aludohej për “ndihmë” ndaj Rusisë, ndërsa Kremlini ishte shprehur qartë se marrëveshja do të hynte në fuqi vetëm nëse SHBA:
Heq sanksionet ndaj bankës bujqësore ruse “Rosselkhozbank” dhe institucioneve financiare të lidhura për të lejuar tregtinë ndërkombëtare të ushqimit dhe plehrave, duke përfshirë aksesin në SËIFT dhe bankat korrespondente;
Eliminon kufizimet në transaksionet e financimit të tregtisë;
Heq sanksionet ndaj kompanive që prodhojnë dhe eksportojnë ushqime dhe plehra dhe lejojnë siguruesit të mbulojnë këto dërgesa;
Heq sanksionet e shërbimit portual dhe të transportit për anijet me flamur rus të përfshira në tregtinë e ushqimeve dhe plehrave;
Përfundimi i kufizimeve për furnizimin e makinerive bujqësore dhe mallrave të lidhura me Rusinë për prodhimin e ushqimit dhe plehrave;
Trump ra dakord për këto, por në rastin e heqjes së sanksioneve bankare në veçanti Rosselkhozbank, ai nuk mund të veprojë në mënyrë të njëanshme. BE-ja duhet të heqë sanksionet e saj bankare paralelisht dhe ka refuzuar ta bëjë këtë.
Po kështu, në marrëveshjen 30-ditore të armëpushimit, Putin insistoi që të vendosej një lloj sistemi monitorimi efektiv dhe i pavarur.
Ndërsa Zelensky ka rënë dakord pa kushte për të dyja marrëveshjet, Putini ka rënë dakord në parim për të dyja, por jo në praktikë dhe ende nuk i ka zbatuar ato.
Rubio fillon numërimin mbrapsht
Trump ka bërë marrëveshjen e tij me Putinin – të paktën për gjërat e mëdha që nevojiten për t’i dhënë fund armiqësive. Problemi i tij tani është të bëjë që Brukseli dhe Kievi të luajnë së bashku.
Veçanërisht, Trump nuk ka ushtruar asnjë presion ndaj Kremlinit për të bërë kompromis për të hequr ndonjë nga kushtëzimin e tij, përveç disa deklaratave të paqarta për vendosjen e tarifave ndaj Rusisë nëse nuk ka marrëveshje.
Anasjelltas, Shtëpia e Bardhë sapo rriti masivisht presionin mbi Evropën pasi Rubio u tha liderëve të mbledhur të BE-së se SHBA do të largohej nga problemi i Ukrainës nëse nuk arrihet marrëveshje deri në fund të prillit.
Shumë pak detaje dolën nga bisedimet e Rubios, por qartazi ata po flisnin për kushtet e marrëveshjeve të Trump me Putinin. Një detaj që u publikua është se ekipi amerikan tha se një marrëveshje për monitorimin e armëpushimit ishte afër arritjes, gjë që është një nga kërkesat e Putinit. Rubio tha gjithashtu në mënyrë specifike se u diskutua lehtësimi i sanksioneve, por duket se është bërë pak përparim. I dërguari i posaçëm për Lindjen e Mesme Steve Witkoff tha gjithashtu se Ukraina do të duhet të heqë dorë nga pesë rajonet e saj – Krimea e aneksuar në 2014 plus katër rajonet e aneksuara në 2023 – në çdo marrëveshje armëpushimi. Duket se Rubio i ka dhënë BE-së një ultimatum: është rruga ime apo autostrada.
Ky do të jetë një problem. Ndërsa është e mundur të shihet një lloj zgjidhje kompromisi për problemin e monitorimit, BE-ja ka refuzuar të mendojë për lehtësimin e sanksioneve derisa Forcat e Armatosura të Rusisë (AFR) të largohen plotësisht nga Ukraina. Dhe Zelensky ka qenë i qartë: Bankova (ekuivalenti i Ukrainës i Kremlinit) nuk do të pranojë sovranitetin e asnjë prej territoreve të saj në asnjë rrethanë. “Është një vijë e kuqe,” shpjegoi ai javën e kaluar.
Tani ora po troket. Në vend që të ushtrojë presion ndaj Kremlinit për të bërë një marrëveshje më të arsyeshme, Trump thjesht ka pranuar pozicionin e Putinit dhe në vend të kësaj po ushtron presion maksimal mbi Brukselin për të pranuar pozicionin e tij. Dhe pasi ai e ka bërë të qartë se nuk është i interesuar për negociatat e zgjatura – marrëveshja e tij me Iranin tani është në ecje të plotë pasi Witkoff u takua indirekt me ministrin e jashtëm të Iranit në Romë këtë fundjavë – ai thjesht do të largohet nga Ukraina, duke i dorëzuar të gjitha furnizimet me armë dhe fondet në Bruksel për të përballuar vetë nëse nuk bien dakord.
Në këtë pikë ka të ngjarë që si BE ashtu edhe Bankova të refuzojnë. BE-ja është nën udhëheqjen e Presidentes së Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, e cila ka mbajtur një qëndrim parimor kundër pushtimit rus që në ditën e parë të pushtimit. Zelensky gjithashtu e ka vënë veten në një cep, pasi ka mbajtur gjithashtu një qëndrim maksimalist pas një periudhe gatishmërie për kompromis në vitin e parë të luftës. Nëse BE-ja ka mjetet për të mbajtur vetë të gjithë barrën e konfliktit të Ukrainës, mbetet një pyetje e hapur, por Rubio e ka bërë të qartë se Shtëpia e Bardhë nuk do të bëjë më kompromise.
Marrëveshjet e biznesit
Ukraina ka një problem të veçantë, por të lidhur. Ajo po detyrohet në një marrëveshje të ashpër minerale me SHBA-në që është përshkruar si “më e keqe se dëmshpërblimet”. Bankova tashmë ka hedhur poshtë të katër versionet e paraqitura deri më tani, sepse kushtet ishin kaq të ashpra dhe presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky tha se ato gjithashtu minojnë sovranitetin e Ukrainës dhe mund të rrezikojnë ofertën e saj për anëtarësim në BE.
Por Trump e ka bërë të qartë se nëse Ukraina dëshiron ndonjë mbështetje nga SHBA, Zelensky do të duhet të nënshkruajë javën e ardhshme. Ukraina nënshkroi një memorandum synimi për të bërë marrëveshjen minerale më 18 prill, por memorandumi ishte i pavlefshëm nga çdo detaj. Një marrëveshje përfundimtare duhet të nënshkruhet deri më 26 prill, tha Shtëpia e Bardhë. Pak detaje të versionit të pestë të marrëveshjes u publikuan, dhe ndërsa disa nga kushtet thuhet se ishin zbutur, duket se kushtet mbeten po aq të ashpra si më parë dhe për këtë arsye ka shumë të ngjarë që Bankova të vazhdojë të kundërshtojë versionin e fundit.
Këtu është një aspekt tjetër ku Trump favorizon qartë Rusinë. Që nga fillimi i procesit, Rubio ka thënë në shumë raste se ekziston një “mundësi historike” për të bërë biznes me Rusinë nëse arrihet një marrëveshje armëpushimi.
Putini e ka bërë të qartë se është i hapur për një marrëveshje biznesi dhe, ndër të tjera, ka sugjeruar që SHBA-ja të investojë në metalet ruse të tokës së rralla (REM), Amerika të përdorë rezervat e ngrira të Rusisë prej 5 miliardë dollarësh në Bankën Qendrore të Rusisë (CBR) dhe i hap derën kthimit të kompanive perëndimore. Nga ana e tyre, ekipi amerikan ka thënë se janë të interesuar në zhvillimin e përbashkët të depozitave ruse të naftës dhe gazit në Arktik. Kreut të fondit të pasurisë sovrane të Rusisë, Kirill Dmitriev, i është kërkuar të përpunojë detajet në një “rrugë paralele” me bisedimet e armëpushimit të Riadit. Marrëveshjet e biznesit do të shkojnë përpara, kjo është e qartë, por vetëm pasi të arrihet një marrëveshje armëpushimi.
Duket se janë miliardat që SHBA mund të fitojë nga këto marrëveshje që janë motivi i Trump për t’u treguar i butë ndaj Rusisë. Marrëveshja për mineralet e Ukrainës është pak a shumë e pavlefshme pasi Ukraina nuk ka triliona dollarë metale të rralla të tokës dhe çfarë mineralesh të rëndësishme strategjike ka do të duhen miliarda dollarë investime për t’i shfrytëzuar. Por Trump po këmbëngul ta bëjë këtë marrëveshje gjithsesi.
Gjithçka do të varet nga ajo që do të vendosin Bankova dhe Brukseli në dy javët e ardhshme, por ka një mundësi në rritje që të ketë një ndarje përfundimtare midis Evropës dhe SHBA-së për konfliktin e Ukrainës, gjë që do të jetë një lajm i keq edhe për Putinin, pasi çdo mundësi që ai ka për të hequr qafe sanksionet dhe për të normalizuar marrëdhëniet me SHBA-në, gjithashtu do të zhduket.
