Zgjohu! Kur një ndër institucionet më Serioze të botës, Fondi Monetar Ndërkombëtar, braktis qetësinë e zakonshme për të dhënë alarmin mbi rrënjët politike të paqëndrueshmërisë financiare globale, është koha t’i kushtojmë vëmendje. FMN-ja po paralajmëron për një rrezik jo të papërfillshëm të një goditjeje prej 1 trilion dollarësh ndaj prodhimit global, pasi axhenda e çrregullt e Donald Trump “Amerika e para”, përplaset me një stuhi të përsosur dobësish financiare globale.
Një goditje e tillë do të ishte e barabartë me një të tretën e asaj të përjetuar në krizën e 2008-ës. Por do të ndihej në një mjedis shumë më të brishtë dhe të ngarkuar politikisht. Këtë herë, kriza nuk buron vetëm nga tregjet, por nga politika në zemër të sistemit të dollarit. Raporti i fundit i Stabilitetit Financiar Global i FMN-së sheh rrezikun në politikat tregtare të zotit Trump, veçanërisht në njoftimet e tij për “ditën e çlirimit”, të cilat e kanë rritur normën e tarifave efektive të Amerikës në nivelin më të lartë në mbi 100 vjet.
FMN-ja vuri në dijeni investitorët se paqëndrueshmëria Trumpiane po ndodhte pasi borxhi dhe aksionet e SHBA – veçanërisht aksionet e teknologjisë – u mbivlerësuan. Ajo paralajmëron se tarifat kanë sjellë “baste” që kanë shkuar keq, duke thelluar kaosin në tregjet e bonove. Në mënyrë ogurzezë, FMN-ja bën krahasimin, të bërë për herë të parë nga analisti Nathan Tankus, me marsin e 2020 gjatë Covid, kur Rezerva Federale shpëtoi drejtpërdrejt tregjet e thesarit të SHBA. Vendet në zhvillim, tashmë duke u përballur me kostot më të larta reale të huamarrjes në një dekadë, tani mund të detyrohen të marrin borxhe edhe më të shtrenjta – paralajmëron FMN – vetëm për të zbutur goditjen nga tarifat e reja të zotit Trump, duke rrezikuar një “ndalim të papritur” dhe të frikshëm të flukseve të kapitalit.
Në zemër të këtij kaosi qëndron SHBA-ja, vetë vendi që synon të mbështesë arkitekturën financiare globale. Pak më shumë se një javë më parë, Adam Tooze i Universitetit të Kolumbisë pyeti veten nëse tregjet kishin filluar të “shesin Amerikën” pasi çmimet e obligacioneve me maturim të gjatë në SHBA ranë me shpejtësi. Ai mendonte se tregjet nuk po i përgjigjeshin më vetëm bazave ekonomike, por politikës si një faktor rreziku sistemik. Në këtë rast: kërcënimet tarifore të zotit Trump dhe presioni i tij politik në rritje ndaj kryetarit të Rezervës Federale (FED) Jerome Poëell . Në thelb, Prof Tooze na dha teorinë; FMN sapo konfirmoi të dhënat.
Shqetësimi i vërtetë këtu nuk është mosfunksionimi teknik në tregjet e thesarit apo mekanika e FED, të cilat janë themeli i sistemit financiar global. Bëhet fjalë për politizimin e lidhjes monetare-fiskale nën një regjim Trumpian që është thelbësisht armiqësor ndaj normave të qeverisjes liberal-demokratike. Kur edhe dollari nuk është më një strehë e sigurt, çfarë – ose kush – mund të jetë? “The Guardian”
