Kur takohemi në Berlin, epoka e Putinit sapo ka mbushur një çerek shekulli dhe një ditë: ishte 1 janari 2000 kur dorëheqja e Jelcinit i dha atij pushtetin.
Oleg Orlov, biolog, 71 vjeç, kishte kaluar tashmë njëzet vjet si disident; apo më saktë, si një “qytetar që kritikoi qeverinë. Derisa një gjë e tillë u shpall krim”.
Ai shpërndau fletëpalosje kundër luftës në Afganistan në vitin 1979; në vitin 1989 ai ndihmoi në themelimin e Memorial, rrjeti i të drejtave të njeriut i cili fitoi Çmimin Nobel për Paqen në vitin 2022; deri në vitin 2022 ai ja doli pa precedentë penalë. Por një artikull për “fashizmin e ri rus” solli dënimin me dy vjet e dy muaj burg.
-Më 1 gusht 2024 ai u bë pjesë e shkëmbimit të të burgosurve (ai refuzoi, si të burgosurit e tjerë politikë, të kërkonte falje) dhe tani nuk mund të kthehet në Rusi , “që është dëshira ime më e madhe. Më mungon bora, pyjet, të dashurit e mi. Por nëse kthehem do të më arrestojnë dhe do të ishte e papërgjegjshme ndaj shkëmbimeve të radhës të të burgosurve”.
-Sa ka ndryshuar Putini në njëzet e pesë vjet?
Për mua dhe për ata përreth meje, ishte e qartë që në fillim se ai ishte një diktator. Por ne kishim një sy të stërvitur nga vite të tëra angazhimi politik dhe ishim në Rusi. Aty ku të drejtat janë shkelur menjëherë; ku filluan menjëherë operacionet imperialiste në Kaukaz. Evropa pa shenja shqetësuese, por tha me vete “të mos e ekzagjerojmë” dhe vazhdoi të blejë gaz.
-A ka momente në të cilat regjimi ka ndryshuar ritëm?
E para është fjalimi në Mynih në vitin 2007, në konferencën e sigurisë. E gjitha ishte atje. Zemërimi për Shtetet e Bashkuara, vëmendje për Ukrainën dhe Gjeorgjinë, armët. Më pas në vitin 2014, pushtimi i Krimesë. Dhe protestat e vitit 2012. Kur rifitoi presidencën, shumë njerëz dolën në rrugë. Ky mospajtim e frikësoi atë dhe ai vendosi ta shtypte atë.
-Si i keni parë rusët të ndryshojnë në këto 25 vjet?
Ata janë asgjësuar. Së pari, fitoi terren ndjenja se asgjë nuk varet nga individi, e për rrjedhojë braktisja e politikës dhe kthimi i sektorit privat. Ndërkohë zgjedhjet bëhen farsë, lufta ju merr të afërmit dhe miqtë, ekonomia bie… dhe frika mbetet. Unë mendoj se nuk e kuptoni represionin, por funksionon: askush nuk bën më politikë nëse çmimi është kaq i lartë. Burrat e qeverisë në nivel lokal madje i kontrollojnë bisedat: nuk ka qenë kështu që nga Brezhnjevi.
-Shumë nga të burgosurit rusë të liruar në gusht, jetojnë në Gjermani. Jeni në kontakt?
Sigurisht. Bëjmë biseda, koordinohemi për marshime apo fushata. Shihemi shpesh. Ka bashkëpunëtorë të rrjetit të Navalny Liliya Chanysheva, Ksenia Fadeeva, Vadim Astanin, është Ilya Yashin që po udhëton gjithmonë diku, Andrei Pivovarov, artisti Sasha Schokilenko, Kevin Lik, i cili tani shkon në shkollë në Mynih …».
… i arrestuar në 18.
Jam i lumtur që ai po shkon në shkollë tani (sytë e tij shkëlqejnë).
-Për çfarë po punoni?
Për një sërë masash praktike që duhen marrë nëse Putini vdes. Një amnisti, një ligj i ri zgjedhor. Është thelbësore të mos jemi të paqartë, edhe sepse jemi tashmë në prag të një katastrofe”.
-Çfarë do të thotë?
Pas Putinit, një Putin tjetër mund të vijë shumë shpejt. Një person pa emër, i cili ndoshta deri tani ka mbështetur në heshtje diktaturën dhe mund të ngrihet në pushtet ndoshta me mbështetjen e forcave të tjera të huaja, të vendeve që zyrtarisht do të vazhdojnë të thonë se janë në favor të lirisë në Rusi, por në realitet do të jetë të lumtur nëse mund ta blejnë gazin dhe naftën më lirë. Opozita mund të mos ketë sukses edhe nëse Putini vdes. Dhe ju, të dashur shokë perëndimorë, do të duhet të përballeni me një luftë të re.
-A keni qenë gjithmonë kaq pesimist për këtë?
Jo, por muajt e fundit gjithçka ka shkuar në këtë drejtim. Zgjedhja e Donald Trump. Politika ndërkombëtare duke u kthyer djathtas. Vdekja e Navalny. Po të kishte qenë gjallë do të kishte mundur të federonte opozitën dhe ta çonte drejt fitores. Edhe nga larg.
-E veja Yulia ofroi të drejtonte opozitën.
Sot nuk ka asnjë figurë të vetme në të cilën opozita ruse mund ta njohë veten.
-Burg, shkëmbim, jetë e re jashtë vendit. Si i keni përballuar këta muaj?
Burgu ishte poshtërues, mizor. E frikshme. Të burgosurit politikë shpesh mbahen në izolim, me trajtim çnjerëzor. Por jam i befasuar që dola prej saj më mirë nga sa prisja.
-Gazetarja italiane, Cecilia Sala, ndodhet në izolim në Iran. Çfarë këshille do t’i jepnit asaj?
Më vjen keq. Është e rëndësishme të mos dëshpëroheni, të mbani mend se kush jeni dhe të shpresoni se do të çliroheni. Shumë shpejt dëshpërohen. Nuk ndihmon. “Corriere della Sera”
