Konflikti midis Indisë dhe Pakistanit po hyn në një epokë të re, ndërsa dy fuqitë bërthamore janë angazhuar në një shkëmbim sulmesh me dronë për herë të parë, duke rritur frikën e një përshkallëzimi të rrezikshëm në Azinë Jugore.
India akuzoi Pakistanin për lëshimin e dronëve dhe raketave kundër tre bazave ushtarake në territorin indian dhe në Kashmirin e administruar nga India, një akuzë që Islamabadi e mohoi menjëherë.
Nga ana e tij, Pakistani pretendoi se kishte rrëzuar 25 dronë indianë në orët e fundit. Nju Delhi nuk ka bërë një deklaratë publike që konfirmon ose mohon pretendimin.
Ekspertët besojnë se sulmet e ndërsjella shënojnë një fazë të re të rrezikshme në konfrontimin e gjatë, pasi të dyja palët tani po shkëmbejnë jo vetëm zjarr artilerie, por edhe sisteme armësh pa pilot përgjatë kufirit.
Siç shpjegon BBC në analizën e saj, ndërsa Uashingtoni dhe fuqitë e tjera botërore bëjnë thirrje për përmbajtje, rajoni është një hap larg përshkallëzimit, me dronë që janë të heshtur, të kontrolluar nga distanca dhe kanë aftësinë t’u lejojnë palëve të mohojnë zyrtarisht përgjegjësinë për sulmet, duke hapur një kapitull të ri në konfliktin Indi-Pakistan.
India-Pakistani
“Konflikti Indi-Pakistan po hyn në një epokë të re të dronëve – një epokë ku ‘sytë e padukshëm’ dhe teknologjia e saktë pa pilot mund të përcaktojnë nëse do të ketë përshkallëzim apo përmbajtje . “Në fushën ajrore të Azisë Jugore, pala që dominon luftën me dronë jo vetëm që do ta shohë fushën e betejës, por edhe do ta formësojë atë”, tha për BBC-në Jahara Matishek, një profesoreshë në Kolegjin e Luftës Detare të SHBA-së.
Sipas numrit të viktimave të raportuar nga Pakistani të mërkurën në mëngjes, sulmet ajrore indiane dhe të shtënat ndërkufitare kanë vrarë 36 persona dhe kanë plagosur 57 të tjerë në territorin pakistanez dhe në Kashmirin e administruar nga Pakistani. Nga ana tjetër, ushtria indiane raporton të paktën 16 vdekje civile nga bombardimet pakistaneze. India thotë se lëshimi i raketës ishte në hakmarrje për një sulm vdekjeprurës militant ndaj turistëve indianë në Pahalgam muajin e kaluar, një sulm në të cilin Islamabadi mohon çdo përfshirje.
Ushtria pakistaneze njoftoi të enjten se kishte rrëzuar 25 dronë indianë në qytete të ndryshme, përfshirë Karaçin, Lahorin dhe Raëalpindin. Dronët, të cilët dyshohet se ishin të tipit Harop të prodhuar në Izrael, thuhet se u interceptuan duke përdorur kundërmasa teknike dhe armësh. India pretendoi se kishte rrëzuar disa radarë dhe sisteme anti-ajrore pakistaneze, përfshirë një në Lahore, diçka që Islamabadi e mohon.
Lufta e “robotëve”
Raketat dhe bombat e drejtuara nga lazer, dronët dhe mjetet ajrore pa pilot (UAV) janë bërë thelbësore në luftën moderne, duke rritur ndjeshëm saktësinë dhe efikasitetin e operacioneve ushtarake. Ato mund të transmetojnë koordinata për sulme ajrore ose, nëse janë të pajisura, të lokalizojnë menjëherë objektivat me lazer, duke lehtësuar angazhimin e menjëhershëm.
Dronët mund të përdoren si karrem ose për të shtypur sistemet anti-ajrore të armikut, duke hyrë në hapësirën ajrore të kontrolluar për të shkaktuar emetimin e sinjaleve nga radarët e armikut, të cilët më pas synohen nga mjete të tjera, të tilla si municionet e drejtimit ose raketat anti-radar. “Kjo është pikërisht ajo që po bëjnë si Ukraina ashtu edhe Rusia në luftën e tyre. Ky rol i dyfishtë – shënjestrimi dhe provokimi – i bën dronët një shumëzues force në dobësimin e mbrojtjes ajrore të një armiku pa rrezikuar avionët e pilotuar”, thotë profesori Matysek.
Sipas ekspertëve, flota e dronëve të Indisë mbështetet kryesisht në UAV-të zbuluese të prodhuara në Izrael, të tilla si IAI Searcher dhe Heron, si dhe Harpy dhe Harop – dronë që funksionojnë edhe si raketa, të aftë për zbulim autonom dhe sulme precize.
Harop, në veçanti, shënon një ndryshim drejt luftës me shënjestra me precizion të lartë dhe vlerë të lartë, duke reflektuar rëndësinë gjithnjë e në rritje të municioneve lëvizëse në konfliktet moderne.
Çafka, sipas ekspertëve, është “syri në qiell” i Indisë në lartësi të madhe, si për mbikëqyrje në kohë paqeje ashtu edhe për operacione luftarake. IAI Searcher Mk II është projektuar për operacione në vijën e parë, duke ofruar një autonomi deri në 18 orë dhe një rreze veprimi prej 300 km dhe një tavan operativ prej 7,000 metrash.
Edhe pse shumë besojnë se numri i dronëve luftarakë të Indisë mbetet “modest”, një marrëveshje e kohëve të fundit prej 4 miliardë dollarësh për të blerë 31 dronë MQ-9B Predator nga SHBA-ja – të cilët mund të fluturojnë për 40 orë në lartësi deri në 40,000 metra – shënon një përparim të madh në aftësitë ofensive të vendit.
Arsenali i dy vendeve
India po zhvillon gjithashtu taktika të “turmës” së dronëve – domethënë, dërgimin e njëkohshëm të një numri të madh të UAV-ve të vegjël, me qëllim mbingarkesën dhe ngopjen e sistemeve anti-ajrore të armikut, duke lehtësuar kështu depërtimin e aseteve më të vlefshme, siç janë avionët luftarakë ose dronët sulmues, sipas ekspertëve.
Flota e dronëve të Pakistanit është “e gjerë dhe e larmishme”, sipas ekspertit të mbrojtjes me bazë në Lahore, Ezaz Haider, i cili i tha BBC-së se stoku përfshin “mbi një mijë dronë”, me modele nga Kina, Turqia dhe prodhues vendas. Sisteme të shquara përfshijnë CH-4 kinez, Bayraktar Akinci turk dhe Burraq dhe Shahpar të prodhuara në Pakistan. Përveç kësaj, Pakistani ka zhvilluar municione me rreze të gjatë veprimi, duke rritur aftësitë e tij ofensive.
Ejaz Haider tha se Forcat Ajrore të Pakistanit (PAF) kanë integruar në mënyrë aktive sisteme pa pilot në operacionet e tyre për gati një dekadë. Një fokus kyç është zhvillimi i dronëve “loyal ëingman” – avionë pa pilot të projektuar për të operuar në koordinim me avionë të pilotuar, shtoi ai.
Profesori Matishek vlerëson se “ndihma teknike e Izraelit, me furnizimin e dronëve Harop dhe Heron, ka qenë vendimtare për Indinë, ndërsa varësia e Pakistanit nga sistemet turke dhe kineze nxjerr në pah një garë të vazhdueshme armatimesh”.
Ndërsa beteja e fundit me dronë midis Indisë dhe Pakistanit përfaqëson një përshkallëzim të ndjeshëm në rivalitetin e tyre, ajo ndryshon ndjeshëm nga lufta e përqendruar te dronët e parë në konfliktin Rusi-Ukrainë , thonë ekspertët. Atje, dronët janë në zemër të operacioneve ushtarake, me mijëra UAV që përdoren për zbulim, shënjestërim dhe sulme të drejtpërdrejta.
Ejaz Haider beson se aktiviteti i fundit i dronëve në Jammu “duket si një përgjigje taktike ndaj provokimeve të drejtpërdrejta dhe jo si një akt hakmarrjeje në shkallë të plotë [nga Pakistani]”.
“Një akt i vërtetë hakmarrjeje kundër Indisë do të përfshinte tronditje dhe habi . Ka të ngjarë të ishte më i gjerë, duke përdorur platforma të shumëfishta – si me pilot ashtu edhe pa pilot – dhe duke synuar një gamë më të gjerë objektivash strategjike.
“Një operacion i tillë do të synonte një goditje vendimtare, duke shënuar një përshkallëzim të rëndësishëm përtej përballjes aktuale taktike”, thekson Haider.
Edhe pse dronët e kanë ndryshuar rrënjësisht fushën e betejës në Ukrainë, roli i tyre në konfliktin Indi-Pakistan mbetet më i kufizuar dhe simbolik, sipas ekspertëve. Të dy vendet përdorin gjithashtu forcat e tyre ajrore me pilot për të lëshuar raketa drejt njëri-tjetrit.
“Lufta me dronë që po dëshmojmë mund të mos zgjasë shumë; mund të jetë vetëm fillimi i një konflikti më të gjerë”, tha z. Josie.
“Kjo mund të sinjalizojë ose ulje të përshkallëzimit ose përshkallëzim, dhe të dyja opsionet janë në tryezë. Jemi në një pikë kthese; drejtimi që do të marrim nga këtu e tutje është i pasigurt.”
Është e qartë se India po integron dronët në kontekstin e sulmeve të synuara me precizion, duke lejuar sulme nga distanca pa shkelur kufirin me avionë të pilotuar. Megjithatë, ky zhvillim ngre pyetje kritike.
“Dronët ulin pragun politik dhe operacional për veprim, duke ofruar potencialin për mbikëqyrje dhe sulme, ndërkohë që përpiqen të shmangin përshkallëzimin”, thotë profesor Matysek.
“Por ato krijojnë gjithashtu dinamika të reja përshkallëzimi: çdo dron i rrëzuar, çdo radar që është ‘i verbuar’, bëhet një pikë e mundshme ndezjeje në këtë mjedis të tensionuar midis dy fuqive bërthamore.”
