“Ne të gjithë e dimë se çfarë duhet të bëjmë, por nuk dimë se si të rizgjedhemi pasi ta kemi bërë këtë.” Kështu tha Jean-Claude Juncker në vitin 2007 kur ishte president i Komisionit Evropian. Për të ardhur tani në 2025, ku “mallkimi i ri i Juncker” për Evropën; “është se politikanët e saj e dinë se çfarë duhet të bëjnë, por nuk dinë si ta arrijnë”. Duke iu referuar presidentit aktual të komisionit, do ta quajmë politikën aktuale të BE-së si “mallkimi i Von der Leyen”.
Jo më pak se tre raporte kryesore të botuara vitin e kaluar – nga Enrico Letta, Mario Draghi dhe Sauli Niinistö – u bëjnë thirrje liderëve evropianë të vazhdojnë me thellimin e integrimit të tregut, duke nxitur inovacionin dhe investimet në sektorë dhe teknologji kritike dhe me ndërtimin e vetëbesimit për të përballuar krizën dhe konflikti.
Ky kërkim për prosperitet, forcë dhe siguri vjen me një çmim të paparë. Vetëm Draghi mbron 800 miliardë euro shtesë në shpenzime vjetore. Ku duhet t’i gjejë BE-ja këtë lloj parash dhe si mund të mobilizohen shpenzimet në një shkallë të tillë për të mbështetur prioritetet e përbashkëta dhe jo preferencat e ngushta kombëtare?
Zgjidhja më elegante do të ishin skemat masive të partneritetit publik-privat. Në një skenar ideal, BE-ja, së bashku me Bankën Evropiane të Investimeve, do t’u bënte investitorëve institucionalë dhe kapitalistëve sipërmarrës oferta që nuk mund t’i refuzojnë: aftësinë për të kërkuar një aksion në të ardhmen ekonomike dhe teknologjike të kontinentit me shpenzime të garantuara qeveritare dhe/ose treg të mbrojtur potencial si një model të ardhurash. Por koordinimi i kësaj nga Brukseli në 27 shtetet anëtare do të ishte një detyrë herkuliane. Vetëm merrni parasysh se si lidhja shumë më e thjeshtë e përbashkët e mbrojtjes evropiane ka dështuar të materializohet, pavarësisht tmerreve në Ukrainë.
Pastaj janë taksat. Një BE që rrit tarifat e importit, taksat e emetimeve dhe taksa të tjera për ta bërë fushën e lojës të drejtë dhe të qëndrueshme në tregun evropian, mund të investojë potencialisht dhjetëra miliarda në vit. Megjithatë, taksat mund të jenë kundërproduktive nëse dëmtojnë industrinë evropiane që ne kërkojmë të mbajmë dhe mbrojmë. Dhe ato mund të jenë krejtësisht shkatërruese nëse përfundojnë duke dëmtuar kompanitë nga vendet me të cilat Evropa nuk dëshiron një luftë tregtare.
Ajo që ka mbetur janë mekanizmat e borxhit. Por stabiliteti i unionit monetar të papërfunduar të Evropës imponon disiplinë parandaluese buxhetore mbi shtetet anëtare. Deficitet për investimet strategjike mbeten të mundshme, por kërkojnë negociata nga vendi në vend me komisionin. Borxhi i ndërsjellë evropian i investuar direkt nga Brukseli është një problem politik që shtetet anëtare të Rubikonit ende duhet ta kalojnë.
BE-ja jo vetëm që ka shumë pak burime, por gjithashtu nuk di si t’i shpenzojë ato që ka shpejt dhe me efikasitet. Proceset janë të ngadalta, burokratike dhe përgjithësisht jo shumë transparente për kompanitë ose vendet pjesëmarrëse. Blloku duhet të konkurrojë me Kinën, Rusinë dhe SHBA-në në atë që është bërë një garë globale armatimi e kapitalizmit shtetëror dhe merkantilizmit. Por Brukseli nuk ka as peshën politike dhe as financiare për të konkurruar me Pekinin, Moskën apo Uashingtonin.
Nëse BE-ja me të vërtetë dëshiron të përmbushë ambiciet e saj, platforma ekzistuese për projekte të rëndësishme me interes të përbashkët evropian mund të jetë një hap, me kusht që të rritet dhe të përshpejtohet. Më shumë gjasa është një ekosistem iniciativash investimi dhe mjetesh jashtë programeve formale të BE-së, përmes koalicioneve investitorësh dhe/ose shteteve anëtare.
Avantazhi i lëvizjes së parë do të luajë një rol pasi vendet me aksione në sektorët strategjikë mund të pretendojnë pjesën e ardhshme të tregut duke kontribuar në ambiciet kolektive të BE-së. Polonia, për shembull, ka udhëhequr paketën në mobilizimin e shpenzimeve publike për aftësitë e mbrojtjes dhe sigurisë përgjatë kufirit lindor të Evropës dhe në Balltik.
Kjo, pra, është mënyra për të hequr mallkimin e Von der Leyen. Lejoni koalicionet e shteteve të kombinohen në interesat përkatëse personale dhe në partneritet strategjik me industritë e tyre, duke e çuar ndihmën shtetërore në një nivel të koordinuar shumëkombësh.
Harrojeni ndarjen e vjetër të tregut europian dhe ndihmën e brendshme shtetërore – kjo e fundit i shërben integrimit të të parëve për qëllime gjeopolitike. Harrojini makineritë vendimmarrëse që shpesh pengojnë veprimin e BE-së dhe në vend të kësaj krijojnë hapësirë për marrëveshje ad hoc brenda strategjisë së përgjithshme të bllokut. Dhe harroni edhe dallimin midis shteteve anëtare dhe vendeve të treta – ajo që ka rëndësi është koalicioni i duhur gjeopolitik në mbështetje të politikave të BE-së, dhe që përfshin një vend të tillë si MB në çështjet e sigurisë dhe mbrojtjes. Heqja e mallkimit të Von der Leyen, mund të heqë edhe mallkimin e Brexit-it.“FinancialTimes”
