31 dhjetor 1999: Presidenti rus Boris Yeltsin bëri një njoftim të befasishëm, duke u thënë bashkatdhetarëve të tij se do të tërhiqej që kryeministri i tij të merrte postin e presidentit.
“Pse të kapemi në pushtet edhe për gjashtë muaj të tjerë, kur vendi ka një udhëheqës të fortë që mund të jetë presidenti i tij, një njeri tek i cili pothuajse të gjithë rusët po i mbështesin shpresat e tyre për të ardhmen? Pse të qëndroj në rrugën e tij?”, tha Jelcin.
Lideri i fortë ishte një i panjohur politik: një ish oficer i KGB-së i quajtur Vladimir Putin. Këtë natë të Vitit të Ri, kur Putini do t’u drejtohet rusëve, ai do të shënojë një çerek shekulli si njeriu i parë i Rusisë, si president ashtu edhe gjatë një periudhe katërvjeçare si kryeministër i fuqishëm.
Ndërsa viti 2024 po i afrohet fundit, kontrolli i Putinit në pushtet duket më i sigurt se kurrë. Në fushën e betejës në Ukrainë, forcat ruse kanë bërë përparim në një luftë rrënuese, duke përparuar në rajonin e Donbasit. Në vend, peizazhi politik i Rusisë është fshirë nga konkurrenca pas vdekjes së liderit më të shquar të opozitës në vend, Alexey Navalny.
Dhe një muaj pasi Navalny vdiq në një burg të largët në veri të Rrethit Arktik, udhëheqësi i Kremlinit shkoi drejt rizgjedhjes.
Putini mund të jetë duke projektuar besim, por pasiguria e re është afër. Presidenti i sapozgjedhur i SHBA-së, Donald Trump bëri fushatë me një premtim për t’i dhënë fund luftës së Rusisë kundër Ukrainës. Dhe ndërsa udhërrëfyesi i tij për një fund të negociuar të konfliktit nuk është aspak i qartë, Trump e ka bërë të qartë një gjë: Ai dëshiron që kjo të ndodhë shpejt.
“Është një nga gjërat që dua të bëj dhe shpejt dhe presidenti Putin tha se dëshiron të takohet me mua sa më shpejt të jetë e mundur”, tha Trump në një deklaratë nga Arizona.
“Pra, ne duhet të presim për këtë takim. Por ne duhet t’i japim fund asaj lufte”, shtoi Trump.
Nuk është çudi që shpanja nuk u hap në Moskë pas rizgjedhjes së Trump. Putini ka vënë në rrezik gjithçka për luftën në Ukrainë: Ai e vuri ekonominë e vendit të tij në një bazë lufte; krijoi aleanca më të ngushta me Korenë e Veriut dhe Iranin për të mbajtur në punë makinerinë e luftës; zbarkoi në listën e të kërkuarve të Gjykatës Penale Ndërkombëtare, të gjitha në ndjekje të qëllimit maksimalist për të shkatërruar qëndrueshmërinë e Ukrainës si shtet.
Sigurisht, Trump dhe Putin kanë një të përbashkët. Samiti i Helsinkit i vitit 2018 mes të dyve tregoi se Trump ishte i gatshëm të shkatërronte normat e vendosura prej kohësh në sjelljen e politikës së jashtme, ashtu siç është Putini, dhe admirimi i pretenduar i Trump për karakterin e njeriut të fortë të Putinit, i ka shqetësuar vëzhguesit amerikanë për tendencat autoritare në vend. Por, qasja më e fortë e Trump ndaj politikës së jashtme do të thotë që Kremlini mund të ketë nevojë të përgatitet për një negociatë.
I dërguari i posaçëm i ardhshëm i Trump për Rusinë dhe Ukrainën, gjenerallejtënant i ushtrisë në pension, Keith Kellogg, e ka krahasuar luftën me një “luftë në kafaz” midis dy vendeve që Trump mund të gjykojë.
“Ju keni dy luftëtarë dhe të dy duan të fitojnë, ju duhet një arbitër për t’i ndarë ata”, tha ai në Fox Business.
“Unë mendoj se Presidenti Donald J. Trump mund ta bëjë këtë … Unë mendoj se në fakt ai ka të dyja palët të gatshme të mblidhen dhe të bisedojnë“, shtoi ai.
Se si do të funksionojë kjo analogji në praktikë është një pyetje e hapur. Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky javët e fundit ka ndryshuar retorikën e tij, duke pranuar se Ukraina nuk ka forcën për të rimarrë të gjithë territorin që ka humbur ndaj Rusisë. Dhe në sesionin e tij me pyetje-përgjigje të fundvitit, edhe Putini sinjalizoi një gatishmëri për negociata, duke thënë se: “Politika është arti i kompromisit. Ne kemi thënë gjithmonë se jemi të gatshëm edhe për negociata edhe për kompromise”.
Por, përtej paqartësive, Putini kundërshtoi një pyetje nga Keir Simmons i NBC-së, i cili pyeti nëse pengesat e politikës së jashtme si rënia e regjimit të presidentit sirian Bashar al-Assad, i cili kohët e fundit u strehua në Rusi, nënkuptonte se ai do të negocionte nga një pozicion dobësie.
Përgjigja e Putinit ishte: “Ne erdhëm në Siri 10 vjet më parë për të parandaluar krijimin e një enklavë terroriste atje, si ajo që pamë në disa vende të tjera, për shembull, në Afganistan. Në përgjithësi, ne e kemi arritur këtë qëllim”.
Rusia ka ende ndikim në Lindjen e Mesme pavarësisht rënies së regjimit të Asadit.
Hanna Notte, drejtoreshë e programit të Euroazisë në Qendrën James Martin për Studime mbi Mospërhapjen, një organizatë jofitimprurëse e SHBA-së, tha se Rusia ende ka ndikim mbi Sirinë, duke përfshirë statusin e Moskës si një anëtare e përhershme e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara.
“Roli i Rusisë në Këshillin e Sigurimit të OKB-së – ku mund të përdorë ose jo veton e saj – është i rëndësishëm për HTS (sundimtarët de facto të Sirisë Hayat Tahrir Al-Sham) kur bëhet fjalë për të gjitha llojet e proceseve që lidhen me legjitimimin e një të re. Qeveria siriane”, tha ajo.
“Çdo lloj procesi që lidhet me një tranzicion politik në një periudhë pas Asadit, nëse Kombet e Bashkuara janë të përfshira, unë mendoj se ju nuk do të dëshironit që rusët të ishin kundër kësaj”, përfundoi ajo.
Për sa i përket ekonomisë, Putini po i qëndron anës pozitive edhe pse rusët kundërshtojnë çmimet e larta të ushqimeve dhe rënies së rublës.
Në një analizë të kohëve të fundit, Alexandra Prokopenko, një bashkëpunëtore në Qendrën Carnegie Russia Eurasia, një institut me qendër në Berlin, theksoi se ekonomia ruse e mbistimuluar e kohës së luftës mund të jetë duke iu afruar një pike krize.
“Çdo muaj që kalon e intensifikon presionin”, shkroi ajo.
“Kremlini po i afrohet një pike kthese kur kontrata sociale midis shtetit dhe njerëzve do të ndryshojë në mënyrë të pashmangshme. Rusëve u kërkohet gjithnjë e më shumë të pranojnë pabarazinë në rritje dhe një rënie të cilësisë së jetës në këmbim të stabilitetit afatshkurtër dhe krenarisë simbolike në idenë e një ‘kombi fortesë’. Por edhe ky kompromis po bëhet gjithnjë e më pak i qëndrueshëm”, u shpreh ajo.
Putin erdhi në pushtet 25 vjet më parë me një premtim për një sundim të fortë pas një dekade traume kolektive gjatë epokës së Jelcinit. Ai dhe vendi i tij tani duhet të përballen me Trump në një periudhë të re plot me telashe.
