Shkruar nga Tony Barber
Sipas linjës zyrtare në Bruksel, zgjerimi i planifikuar i BE-së në Evropën Lindore dhe Juglindore po bën përparim të qendrueshëm, pavarësisht nga përplasjet e herëpashershme përgjatë rrugës. Madje flitet se një nga 10 vendet kandidate, Mali i Zi, do t’i bashkohet bllokut 27-vendesh para fundit të viteve 2030.
A është kjo pamje shumë sanguine? A është projekti i zgjerimit më shumë në rrezik sesa BE-ja po flet publikisht?
Ka tre elementë kryesorë të tablosë: ndikimi i ngjarjeve botërore në BE; tendencat në vende të veçanta të BE-së; dhe zhvillimet në shtetet kandidate.
Por si qendrojnë gjërat? Pas stagnimit për gati një dekadë pas hyrjes së Kroacisë në vitin 2013, zgjerimi fitoi një vrull të ri në vitin 2022, ndërsa BE-ja u bashkua në përgjigjen ndaj pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës nga Rusia.
Gjashtë vende ballkanike tashmë presin integrimin, Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia, teksa BE-ja shtoi Gjeorgjinë, Moldavinë dhe Ukrainën. Turqia është gjithashtu një kandidate për anëtarësim, edhe pse më shumë në letër sesa në realitet.
Megjithatë, një farë tensioni ka karakterizuar gjithmonë procesin e zgjerimit të BE.
Nga njëra anë, qeveritë e BE shohin një rast të fuqishëm gjeopolitik për zgjerimin e bllokut. Nga ana tjetër, ata nuk duan të zgjerohen me çdo kusht: vendet kandidate supozohet të plotësojnë kritere të ndryshme, veçanërisht në lidhje me demokracinë, shtetin e së drejtës dhe tejkalimin e mosmarrëveshjeve historike me vendet anëtare ekzistuese të BE-së.
Rusia dhe Trump
Ngjarjet përtej BE-së nuk po funksionojnë domosdoshmërisht në favor të zgjerimit. Dy më të rëndësishmet janë përparimet e Rusisë në luftën e saj kundër Ukrainës dhe ardhja e Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë për një mandat të dytë.
Ne nuk mund të parashikojmë me siguri politikat e administratës së ardhshme Trump për luftën në Ukrainë. Por Trump dhe aleatët e tij kanë folur se duan një ndalesë të shpejtë të luftimeve.
Një hap i tillë do ta linte Rusinë nën kontrollin e rreth një të pestës së territorit të Ukrainës. Nuk do të kishte asnjë arsye për të pritur që Moska të qetësonte kundërshtimin e saj ndaj hyrjes së Ukrainës në strukturat e aleancës perëndimore – mbi të gjitha NATO-n, por edhe BE-në, aspiratat e së cilës për një profil më të fortë mbrojtjeje dhe sigurie Kremlini i përçmon, por megjithatë është i kujdesshëm ndaj tyre.
Në teori, BE-ja mund të vazhdojë me bisedimet e anëtarësimit të Ukrainës, por do të ishte një biznes i rrezikshëm nëse SHBA dhe aleatët e saj nuk do t’i siguronin shtetit të cunguar ukrainas de facto garanci të forta sigurie.
SHBA, BE dhe Ballkani
Vështirësitë shtrihen përtej Ukrainës, deri në Ballkan. Në një analizë për Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, Adnan Ćerimagić dhe Majda Ruge shpjegojnë se administrata e parë e Trump luajti një rol të çuditshëm, madje edhe përçarës në Ballkan:duke luajtur me shkëmbimet e territoreve si një mënyrë për të zgjidhur mosmarrëveshjen midis Serbisë dhe Kosovës.
Një nismë e tillë rrezikon të destabilizojë rajone të tjera të Ballkanit, si Bosnjën dhe Maqedoninë e Veriut, duke ngritur dyshime mbi qendrueshmërinë e kufijve aktualë shtetërorë.
Në të vërtetë, politikat amerikane dhe evropiane ndaj Serbisë nuk kanë qenë saktësisht të dobishme për kauzën e zgjerimit të BE-së edhe gjatë viteve të administrimit të Biden.
Në thelb, SHBA-ja ka mbajtur qendrimin se mangësitë demokratike të Serbisë dhe refuzimi për t’iu bashkuar sanksioneve perëndimore ndaj Rusisë kanë më pak rëndësi sesa fakti që presidenti Aleksandar Vuçiç ka ofruar në heshtje një mbështetje për Perëndimin, veçanërisht duke dërguar armë në Ukrainë.
Sa i përket BE-së, ajo ka treguar më shumë interes për depozitat e litiumit të Serbisë – më të mëdhatë në Evropë dhe thelbësore për industrinë e automjeteve elektrike – sesa për të ushtruar presion ndaj Beogradit për të përmbushur standardet për t’u bashkuar me klubin.
